Spośród witamin z grupy B, aż trzy związki chemiczne – witaminy B6, B9 oraz B12 – biorą aktywny udział w krwiotworzeniu, głównie jako koenzymy zachodzących w szpiku kostnym reakcji. Witamina B12 jest z nich największą strukturalnie i najbardziej złożoną cząsteczką.
Określana również jako kobalamina – ze względu na usytuowany centralnie atom kobaltu – jest nieodzowna dla prawidłowego działania organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, metabolizmie kwasów tłuszczowych i aminokwasów oraz funkcjonowaniu układu nerwowego poprzez syntezę mieliny. Poza tym, uczestniczy w produkcji czerwonych krwinek w szpiku kostnym. W poniższym artykule skupimy się na wyjaśnieniu podstawowych funkcji, jakie witamina B12 pełni w organizmie.
Funkcja witaminy B12 jako koenzymu
Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie: czym jest koenzym? W poprzednim akapicie witamina B12 została określona właśnie w tej sposób. Najprościej mówiąc, koenzymy to związki chemiczne, które luźno łączą się z enzymami, a które są niezbędne, aby enzymy pełniły swoją funkcję, czyli katalizowały reakcje biochemiczne zachodzące w organizmie. Kobalamina pełni funkcję koenzymu dla trzech klas enzymów, przy czym w organizmie człowieka łączy się tylko z dwoma – z izomerazami (enzymami, które zmieniają strukturę związku chemicznego, ale nie jej skład) oraz transferazami (enzymami, które przenoszą grupę atomów między różnymi cząsteczkami, zmieniając ich właściwości).
To właśnie funkcja witaminy B12 jako koenzymu specyficznej transferazy – metylotransferazy – jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W reakcji nazywanej metylacją dochodzi do syntezy w komórkach człowieka aminokwasu metioniny, która jest jednym z dwudziestu aminokwasów białkowych – cząsteczek, które budują wszystkie białka obecne w organizmie człowieka.
Metionina ma wyjątkowe znaczenie w biochemii wszystkich organizmów żywych, ponieważ jest jedynym aminokwasem, od którego rozpoczyna się struktura wszystkich białek – jest aminokwasem startowym. Obniżony poziom witaminy B12 w organizmie może skutkować obniżonym poziomem syntezy metioniny w komórkach człowieka, co przekłada się na niższą efektywność syntezy białek. Wobec powyższego, pierwszą odpowiedzią na pytanie: na co działa witamina B12, będzie: na poprawny proces biosyntezy białek.
Funkcja witaminy B12 w ochronie komórek nerwowych
Jak wspomniano wyżej, kobalamina bierze również udział w tworzeniu osłonki mielinowej. Osłonka mielinowa jest niezwykle ważnym elementem układu nerwowego człowieka. Jak zdajemy sobie sprawę, przez komórki nerwowe człowieka przebiegają impulsy elektryczne. Mielina pełni funkcję zarówno ochrony mechanicznej komórek nerwowych, jak i izolatora elektrycznego. Osłonka mielinowa zaczyna się kształtować wokół komórek nerwowych już w życiu płodowym, około trzeciego trymestru ciąży, dlatego kobiety ciężarne powinny suplementować witaminę B12.
Funkcja witaminy B12 w erytropoezie
Kolejnym procesem zachodzącym w organizmie człowieka, w którym swój udział ma witamina B12 jest tzw. erytropoeza, czyli tworzenie czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Erytropoeza to właściwie proces różnicowania się krwiotwórczych komórek macierzystych (czyli takich, które mogą stać się prawie każdą komórką organizmu) w dojrzałe erytrocyty. Komórka macierzysta przechodzi w szpiku kostnym szereg przemian, w końcu stając się młodą krwinką czerwoną, czyli retikulocytem. Retikulocyty są uwalnianie ze szpiku kostnego do krwiobiegu, gdzie w ciągu kilku dni dojrzewają i zmieniają się w erytrocyty, które następnie transportują tlen do wszystkich komórek organizmu. Witamina B12 – oraz, w mniejszym stopniu, witamina B9, czyli kwas foliowy – jest kluczowa dla poprawnego dojrzewania retikulocytów. Niedobór kobalaminy prowadzi do zaburzenia procesu erytropoezy, co w efekcie prowadzi do nadmiernego stężenia retikulocytów we krwi człowieka, zmniejszonego poziomu erytrocytów i w końcu do anemii. Tutaj warto zapoznać się z chorobą Addisona-Biermera, czyli niedokrwistością złośliwą, którą wywołuje zaburzenie wchłaniania witaminy B12.
Witamery witaminy B12
Witamina B12 występuje w postaci czterech witamerów – odmian różniących się niewielkimi fragmentami struktury. Spośród tych czterech, za powyższe zadania witaminy B12 odpowiadają w organizmie człowieka wyłącznie dwa: adenozylokobalamina i metylokobalamina, które wykazują aktywność fizjologiczną. Z kolei cyjanokobalamina i hydroksykobalamina są składnikami suplementów witaminowych, przyjmowanych przez człowieka. Warto wiedzieć, że kobalamina jest syntetyzowana przez niektóre rodzaje bakterii, również żyjące w końcowym odcinku układu pokarmowego człowieka. Jednakże w związku z tym, że wchłanianie witaminy B12 w jelicie grubym jest wysoce nieefektywne, a większość kobalaminy wydzielonej do światła jelita grubego jest wydalana przez człowieka, konieczne jest jej suplementowanie.
W artykule podano kilka odpowiedzi na pytanie zawarte w jego temacie. Podsumowując, witamina B12 działa przede wszystkim na procesy zachodzące w komórkach, warunkujące poprawne funkcjonowanie organizmu. Od jej odpowiedniego stężenia zależy prawidłowe tempo syntezy białek (udział w biosyntezie aminokwasu startowego, metioniny), poprawne działanie układu nerwowego (tworzenie otoczki mielinowej osłaniającej komórki nerwowe) czy synteza czerwonych krwinek, odpowiadających za transport tlenu do komórek organizmu.
